De HB-Coördinator

Je paard heeft zeer speciaal beslag van de hoefsmid aangemeten gekregen. De dierenarts heeft een flinke hoeveelheid pijnstillers, bloedsuikerverlagende medicijnen en antibiotica bij je achtergelaten. De homeopaat, de magnetiseur en de acupuncturist beloven je dat je paard spoedig herstelt als je hun specifieke therapie toepast. Zelf probeer je met behulp van kruidenmengsels en een reinigingskuur je steentje bij te dragen. En toch raakt je paard keer op keer hoefbevangen. Wat gaat er toch steeds mis?

Kijken naar het geheel

De belangrijkste reden dat de genezing van een hoefbevangen paard niet wil vlotten is dat het probleem vaak niet integraal en breed wordt aangepakt. Dat is begrijpelijk. Elke behandelaar zal proberen het probleem vanuit zijn kunde, kennis en ervaring aan te pakken, met zijn specifieke diagnostische hulpmiddelen en technieken. Hoe vaker dit succes oplevert -al dan niet écht enkel door zijn bemoeienis- hoe meer hij ervan overtuigd zal raken dat zijn aanpak de enige juiste is. En de enige noodzakelijke. Hij zal steeds minder naar het geheel van de omstandigheden kijken waar het paard zich in bevindt.

Coördinatie

Bij het voorgaande komt dat er niemand is die de coördinatie van de hele behandeling voor zijn rekening neemt. En dat terwijl er altijd één is die deze rol prima zou kunnen vervullen: Jijzelf. Jíj ziet het paard elke dag, kent zijn eigenaardigheden en zijn gebruikelijke gedrag. Jíj ziet dingen die een ander niet ziet. Jíj hebt, na het paard, het grootste belang bij een goede afloop. Als jij kunt zorgen dat er samenhang ontstaat in de behandeling (of preventie) van hoefbevangenheid, kan dat een essentiële schakel zijn in de genezing. Jij bent de HB-coördinator.

Vijf essentiële elementen

Hoefbevangenheid raakt meerdere onderdelen en functies van het lichaam en wordt daarom een systemische ziekte genoemd. Er is sprake van wederzijdse beïnvloeding door allerlei factoren. Daarom moet jij als HB-coördinator zorgen dat al deze vijf factoren de aandacht krijgen die ze verdienen:

1. Onderliggende oorzaken verhelpen
2. Voeding
3. Beweging
4. Huisvesting
5. Bekapping.

1. Onderliggende oorzaken verhelpen

Er is bij hoefbevangenheid vrijwel nooit sprake van één oorzaak. Wel is er vaak een ‘hoofdschuldige’ aan te wijzen. Deze verstoort het evenwicht in het paardenlichaam dusdanig dat de kans op volledige genezing klein blijft zolang hij niet grondig wordt bestreden. In jouw coördinerende rol zorg je ervoor dat de dierenarts (of een andere behandelaar) dit doet. De gezondheidsproblemen kunnen variëren van een baarmoederontsteking tot bloedvergiftiging, van influenza tot spierbevangenheid en van hormonale problemen (zoals PPID en het paarden stofwisselingssyndroom) tot koliek.

2. Voeding

Gezonde en natuurlijke voeding is vereist bij de aanpak van hoefbevangenheid. Hoe dichter je bij de natuurlijke behoeften van het paard blijft, hoe evenwichtiger het spijsverteringsproces zal zijn. Spijsverteringsproblemen kun je daarmee tot een minimum beperken. De HB-coördinator zorgt dat het paard de juiste voeding krijgt.

Zetmeel en enkel- en tweevoudige suikers …

Zetmeel, enkelvoudige suikers (glucose en fructose) en tweevoudige suikers (sucrose) spelen een uiterst belangrijke rol bij het veroorzaken van hoefbevangenheid.
In de dunne darm worden, na het eten van deze koolhydraten, gespecialiseerde hormonen geproduceerd (incretines). Deze zorgen voor een verhoogde insulineafgifte door de alvleesklier. Dit moet er zorg voor dragen dat de suikerspiegel in het bloed niet te veel stijgt. Met name voor insulineresistente paarden is een stijging van de insulinespiegel ongewenst en schadelijk. Het kan hoefbevangenheid veroorzaken of verergeren.

… en fructaan

Verzuring in de dikke darm als gevolg van te veel zetmeel, suikers en fructaan (niet-structurele koolhydraten, of: NSK’s) is een andere veroorzaker van hoefbevangenheid. Verzuring leidt tot bacteriesterfte en daarmee een toename van gifstoffen in de darm. Te grote hoeveelheden gifstoffen kunnen bloedstolling binnen de bloedvaten en verminderde doorbloeding van de hoeven tot gevolg hebben. Wees dus waakzaam op de inname van NSK’s. Want naast het risico op verzuring werkt langdurig hoge toevoer ervan insulineresistentie in de hand.

Voedingsadvies

Het eenvoudigst geformuleerde advies met betrekking tot voeding is: ‘Geef je paard suikerarm grofstengelig hooi, schoon drinkwater en een liksteen. Heb je aanleiding te denken dat je paard vitaminen of mineralen tekort komt, laat dit dan vaststellen en zoek deskundig voedingsadvies omtrent supplementering.

Gifstoffen De HB-coördinator is ook alert op gifstoffen die van buiten het lichaam komen die kunnen bijdragen aan het ontstaan van hoefbevangenheid. Het paardenlichaam kan onder andere belast worden door giftige planten, verontreinigd water (nitriet, nitraat, ammoniakverbindingen, ijzer) en schimmels in kuilgras of hooi. De beste manier om gifstoffen kwijt te raken is nog altijd door beweging en door vezelrijk voedsel aan de darmen aan te bieden. En uiteraard zorgen dat er geen nieuwe gifstoffen bijkomen en de hoeveelheid afvalstoffen laag blijft.

Gifstoffen door beschimmeld hooi (foto: Kate Light)

Afvallen Een te dik paard is niet gezond en niet normaal. Overgewicht speelt vaak een rol bij het ontstaan van hoefbevangenheid. Is je paard te dik, zorg dan dat hij afvalt. Doe dit met beleid. Te snel gewichtsverlies geeft weer kans op andere problemen zoals bloedvervetting.

Een te dik paard is niet gezond en niet normaal (foto: Deanna Ferwick)

3. Beweging

Een hoefbevangen paard ‘weet’ welke beweging (gang, snelheid, afstand) het nodig heeft om de genezing te bespoedigen. Als je hem stalt, ontneem je hem deze mogelijkheid. Stalrust is geen oplossing, maar één van de oorzaken.

De HB-coördinator kan (voorzichtig!) beweging geven door:

• Te wandelen met het paard
• Grondwerk te doen of te spelen met het paard
• Sociale interactie met andere paarden te bieden
• Hooiplaatsen, drinkwatervoorziening en liksteen ver van elkaar verwijderd te plaatsen
• Met schrikband een pad te maken in de wei of bak of zelfs een paddock paradise aan te leggen.

4. Huisvesting

Natuur-, weers- en omgevingsfactoren kunnen zorgen voor een verdrievoudiging van de hoeveelheid NSK’s in het gras! Bied het paard, als het NSK-risico laag is, continue weidegang met inloopstal of natuurlijke schuilgelegenheid of, nogmaals, een paddock paradise. Behoort dit allemaal niet tot de mogelijkheden, zet je paard dan zo veel mogelijk in een paddock of rijbak. Ook is soms met schrikband op het erf een aanvaardbare tijdelijke oplossing te creëren. Als dit alles echt niet mogelijk is, kun je misschien enkele stallen samentrekken tot een loopstal. Een beetje HB-coördinator is creatief.

5. Bekapping

Voordat we het over bekappen gaan hebben eerst even dit. Hoefbeslag, al dan niet therapeutisch, kent te veel nadelen om toe te passen bij een hoefbevangen paard. Een paar daarvan zijn:

• De flexibiliteit van de hoef wordt sterk beperkt, wat een negatief effect heeft op de doorbloeding. Zuurstofrijk bloed gaat in beperkte mate naar de hoef; zuurstofarm bloed wordt slecht afgevoerd. Evenzo voor de aanvoer van voedingsstoffen en lichaamseigen stoffen als hormonen en de afvoer van afvalstoffen. Deze laatste met name in de vorm van afgestorven weefsel en ontstekingsresten.
• De belasting op de beschadigde verbinding tussen de hoefwand en het hoefbeen (de lamellenverbinding) is te groot. Dit komt onder andere doordat de hoefwand tussen twee beslagbeurten niet bij te vijlen is. Hij kan snel te lang worden en als een hefboom aan de beschadigde lamellenverbinding gaan trekken.
• De zool kan niet voldoende uitharden. En een 
stevige zool kan nu juist enige bescherming bieden aan het hoefbeen dat er van binnenuit tegenaan drukt.
• De straal kan zijn schokdempende werking niet uitvoeren.

Een effectieve bekapping bij de bestrijding van hoefbevangenheid is er een waarbij: Beschadigd, ziek of afgestorven weefsel wordt verwijderd De hielen laag worden gehouden De druk in de kwartieren (zijkanten) van de hoef geminimaliseerd wordt om de gezondheid van het hoefkraakbeen te bevorderen Het teengedeelte kort is waardoor de hoefwand daar vrij van de grond blijft en de beschadigde lamellenverbinding ontzien wordt Hollingen in de hoefwand (flares) worden verwijderd om dezelfde reden als in het vorige punt genoemd De zool ongemoeid blijft om nog zo veel mogelijk bescherming aan het hoefbeen te bieden De steunsels ingekort worden om druk op gevoelige weefsels in de hoef te beperken De straal zijn functie als schokdemper behoudt Natuurlijk herstel gestimuleerd wordt. Jij bent een HB-coördinator die zich in het bekappen heeft verdiept. Daardoor kun je het werk van je hoefverzorger goed op bovenstaande punten beoordelen. Overweeg een cursus te doen zodat je kunt ondersteunen door zelf tussentijds een rasp en renetten ter hand te nemen.

Natuurlijk herstel (foto: Cynthia Cooper)

Nogmaals: coördinatie

Op elk van de hierboven omschreven terreinen zijn deskundigen te vinden die je kunnen helpen. Waak voor het verschijnsel ‘twee (of vijf) kapiteins op één schip’. Als verschillende behandelaars van je paard je tegenstrijdige adviezen geven zal dat de genezing zeker niet bespoedigen. Het is jóuw paard, Jíj bepaalt wat er gebeurt. Zorg dat iedereen die zich met de genezing van jouw paard bemoeit op één lijn zit. Stel hen kritische vragen. Maak duidelijke communicatieafspraken en stel doelen. Zorg dat iedereen weet wat de verwachtingen zijn. Pijnvrij oud worden is wat anders dan weer Z-dressuur gaan lopen.

Probeer, observeer, pas aan

Wees er alert op dat je zelf niet verstart. Probeer de omstandigheden en de behandeling voor je paard te verbeteren. Observeer goed om te zien wat het resultaat is. Pas zo nodig je gekozen strategie aan.

Je wilt meer weten

Hou je van dit soort uitgebreide en objectieve informatie over hoefbevangenheid? ‘Hoefbevangenheid : begrijpen, genezen, voorkomen’ staat er vol mee! 334 pagina’s met toegankelijke, wetenschappelijk onderbouwde kennis, inzichten en adviezen die jou en je paard gaan helpen.