Je dacht dat het maar een beginnende hoefbevangenheid was. Maar als de dierenarts je vertelt dat hij op de röntgenfoto’s heeft gezien dat het hoefbeen gekanteld is, schrik je je rot. Je kent genoeg verhalen van hoefbevangen paarden met een hoefbeenkanteling die het niet overleefd hebben. Bij sommige paarden kwam het hoefbeen zelfs door de zool heen! Je belangrijkste vraag is dan ook: “Kan een gekanteld hoefbeen nog genezen”? En als het mogelijk is om te herstellen van een hoefbeenkanteling, wat is dan de behandeling? Wat te doen?
Wat is een gekanteld hoefbeen?
Gek genoeg is dáár al discussie over. Er zijn mensen die zeggen dat het hóefbeen niet kantelt maar dat het eigenlijk de hoefwand is die wegdraait van het hoefbeen. Ze hebben voor de helft gelijk. Het zit zó. De hoefwand en de weefsels binnenin de voet worden door de lamellenverbinding bij elkaar gehouden. In de chronische fase van hoefbevangenheid verbreekt deze verbinding. In het begin gebeurt dit vooral aan de voorkant van de hoef. Doordat het gewicht van het paard op de hoeven drukt en de diepe buigpees tijdens het afwikkelen van de hoef aan het hoefbeen trekt, kantelt het hoefbeen ten opzichte van de hoefwand. Dit is feitelijk een hoefbeenkanteling.
En wat is hoefcapsulerotatie dan?
In een later stadium, als de hele lamellenverbinding beschadigd raakt, wordt de hoefwand weggedrukt van het hoefbeen. Dit heet hoefcapsulerotatie. Het is het gevolg van een verkeerde krachtverdeling. Te lange tenen, een te lange hoefwand en te hoge hielen dragen hier allemaal aan bij. De vorming van een lamellenwig draagt ook zijn steentje bij door de hoefwand weg te duwen van het hoefbeen. Het zijn interessante details, maar voor de leesbaarheid zullen we beide afwijkingen verder toch ‘hoefbeenkanteling’ noemen (behalve aan het eind van dit artikel. Blijf lezen dus).
Maar wacht even… lamellenwig?
Als het hoefbeen loskomt en in de hoefcapsule begint te kantelen, ontstaat er in de teen van de hoef een ruimte tussen het hoefbeen en de hoefwand. Deze ruimte wordt opgevuld door hoorncellen, oud ontstekingsbloed, bloedserum, dood hoefmateriaal en nieuwe ontstekingen. Dit geheel noemen we de lamellenwig.
Mijn paard heeft 10 graden kanteling. Is dat einde verhaal?
Dierenartsen gebruiken meestal deze vuistregel: een kanteling van minder dan 5,5 graden geeft goede hoop; meer dan 11,5 graden is een slecht teken. Gelukkig zijn er vaak uitzonderingen op deze regel, die vooral afhankelijk zijn van hoe snel de oorzaak van de hoefbevangenheid gevonden wordt en hoe succesvol die dan weggenomen of beperkt wordt. Daarnaast spelen de gekozen behandeling en aanpassingen op het gebied van voeding, huisvesting en beweging een enorm belangrijke rol bij het herstelproces. Je leest er alles over in het boek ‘Hoefbevangenheid : begrijpen, genezen, voorkomen’.
Interessant weetje: Onderzoek uit 2010 [1] heeft laten zien dat de snelheid waarmee de kanteling toe- of juist afneemt een grotere voorspellende waarde heeft dan de absolute mate van hoefbeenkanteling.
Twee paarden met andere kansen
Laten we naar twee hoefbevangen paarden kijken en hun kansen op herstel. Voor een paard met 5 graden hoefbeenkanteling, dat alleen op therapeutisch hoefbeslag en zware pijnstilling wordt gezet en waarvoor verder geen aanpassingen worden gedaan, ziet het er minder rooskleurig uit dan voor een paard met een twee keer zo grote kanteling, dat goed en regelmatig bekapt wordt, hoefschoenen krijgt en waarvoor alles uit de kast wordt getrokken voor spoedig herstel. Met name het succesvol behandelen van de oorzaak van de hoefbevangenheid en het snel inzetten van de behandeling is essentieel, om niet te zeggen een noodzakelijke voorwaarde.
Hoe werkt het?
Eigenlijk redelijk simpel. Bij het tweede paard in het voorbeeld zal de gezond aangroeiende hoefwand het hoefbeen weer in zijn oude, normale positie terugbrengen. Dit paard is daarna klinisch niet te onderscheiden zijn van een paard dat nooit bevangen is geweest.
Interessant weetje: Als we zouden inzoomen tot in de hoef, dan zouden we zien dat er wel veranderingen zijn in het weefsel dat nieuwe hoorncellen aanmaakt (de draadvormige papillen). Volgens sommige onderzoekers zijn deze veranderingen blijvend en is er dus per definitie geen 100% herstel mogelijk.
Hoe zit het met een zinker of een zoolperforatie?
Bij een zinker is de hele lamellenverbinding rondom de interne voet beschadigd. Het hoefbeen zakt verticaal in de hoefcapsule. Als we dit als de vergrotende trap van een kanteling zien, dan is het door de zool heen breken van het hoefbeen de overtreffende trap. Maar ook deze problemen zijn op te lossen, al zal het een moeizaam, pijnlijk, langdurig en soms prijzig proces zijn. De kans op herstel is helaas ook veel kleiner dan bij een ‘simpele’ kanteling. Met name een zoolperforatie is een ernstige complicatie die gespecialiseerde zorg nodig heeft.
Zoolperforatie
Complicaties
Er blijft bij complicaties vaak blijvende schade over aan het hoefweefsel, waardoor we eigenlijk kunnen zeggen dat volledig herstel dan niet plaatsvindt. Sommige complicaties, zoals abcessen, kunnen zelfs zo veel schade aanbrengen aan omliggend weefsel (bijvoorbeeld bot- en beenmergontsteking) dat het bijna altijd slecht afloopt voor het paard.
Botontkalking
Bij een langdurige, grote hoefbeenkanteling of een zinker zien we vaak ook demineralisatie van het hoefbeen (botontkalking of osteoporose). Het oppervlak van het hoefbeen wordt kleiner en het hechtingsvlak van de lamellenverbinding daardoor ook. De kwaliteit van dit weefsel neemt af en de kans op hoefbevangenheid neemt toe.
Bekappen bij een gekanteld hoefbeen
Om de kans op succesvol herstel groter te maken, is het belangrijk dat we begrijpen dat hoefbeenkanteling en hoefcapsulerotatie niet hetzelfde zijn. Aan de neerwaartse kracht van het gewicht van het paard is op korte termijn niets te veranderen. Zelfs in een anatomisch perfecte hoef, waar de druk op de hoefwand minimaal is en de hielen de juiste hoogte hebben om het hoefbeen in zijn optimale positie te plaatsen, zal het hoefbeen kantelen, zodra de lamellenverbinding in de teen het begeeft.
Hoefcapsulerotatie daarentegen is met één of meer bekappingen behoorlijk te verminderen. Door ervoor te zorgen dat het hoefbeen zijn anatomisch correcte positie zo goed mogelijk terugkrijgt, kunnen we de balans in de hoef verbeteren en de kracht optimaal verdelen over alle delen van de hoef. Dit heeft alleen maar voordelen, zoals het verminderen van pijn, het verbeteren van het hoefmechanisme en daarmee tot een sneller herstel.
Goed en regelmatig bekappen is essentieel
Kan een gekanteld hoefbeen nog genezen?
Nu je dit allemaal gelezen hebt, wil je vast ook het korte antwoord op de vraag. Dat is: ja, maar je moet er snel bijzijn en vol gas gaan om je paard te helpen.
Je wilt meer weten
Hou je van dit soort uitgebreide en objectieve informatie over paarden? Mijn boeken staan er vol mee! Toegankelijke, wetenschappelijk onderbouwde kennis, inzichten en adviezen die jou en je paard gaan helpen.
