De behandeling van PPID zelf is betrekkelijk eenvoudig. Je geeft dagelijks een pilletje met een stof (pergolide) die zich gedraagt als het hormoon dopamine dat bij PPID-paarden niet voldoende aangemaakt wordt. Zo zorg je ervoor dat de ontregelde hypofyse weer in de pas gaat lopen en dat de ziekteverschijnselen die je paard dagelijks ervaart, afnemen. Maar ondanks het gemak waarmee we zo de gezondheid en levenskwaliteit van de meeste paarden met PPID kunnen verbeteren, blijkt medicatietrouw laag te zijn.
Medicatietrouw: de mate waarin de paardeneigenaar of andere verantwoordelijke de juiste medicatie toedient, in de juiste dosis, op het juiste tijdstip en op de juiste manier.
Wetenschappelijk onderzoek
In een groot onderzoek uit 2021 werden de klinische gegevens van 110 paarden, de resultaten van bloedonderzoeken én de toelichting van de eigenaren bekeken. Het bleek dat meer dan de helft van de eigenaren (52%) zich niet hield aan de door de dierenarts aanbevolen dosering of de frequentie waarmee het medicijn gegeven moet worden [1]. Hoe ouder het paard, hoe minder het advies van de dierenarts gevolgd werd. Dit gold vooral voor paarden van 26 jaar en ouder, waarbij de medicatietrouw van hun eigenaren maar 17% was. Deze houding is vergelijkbaar met de lagere bereidwilligheid van eigenaren om oudere paarden consequent te vaccineren en te ontwormen [2], maar dit terzijde.

Maar dat geldt niet voor jouw paard, toch?
Pergolide is slachtoffer van zijn eigen succes
Zodra we gaan behandelen met pergolide, gaat de hoeveelheid ACTH (het hypofysehormoon waar we met de meeste interesse naar kijken) onmiddellijk en aanzienlijk omlaag [3]. Het risico bestaat dat dit de lage medicatietrouw compenseert of misschien zelfs verergert. Als het effect van medicatie zó opvallend positief is, is het voor sommige mensen verleidelijk om de dosering te verlagen. Alleen neemt de daling van de ACTH-waarden na verloop van tijd geleidelijk af. Daardoor wordt het medicijn slachtoffer van zijn eigen succes, omdat we minder gemotiveerd om op onze beslissing om af te bouwen, terug te komen. En als er niet opnieuw getest wordt, wéten we niet eens hoe het ervoor staat met de bloedwaarden. Volgens de bevindingen van het onderzoek zijn eigenaren die het minder nauw nemen met de medicatie ook minder geneigd om opnieuw bloed te laten prikken.
Shetlanders zijn een verhaal apart
Uit het onderzoek bleek verder dat als de patiënt een shetlandpony is, zowel de medicatietrouw als de bereidheid om het effect van de behandeling te controleren met een tweede bloedonderzoek aanzienlijk lager zijn dan bij eigenaren van andere rassen. De onderzoekers suggereren dat dit zou kunnen komen doordat shetlanders soms een tikkeltje koppig kunnen zijn en daardoor moeilijker te ‘overtuigen’ van het belang van een dagelijkse dosis pergolide. Horen we daar de eigenaren van shetjes instemmend gniffelen?

(foto: Rhys Fradley)
Het bescheiden formaat en het daarmee samenhangende lichaamsgewicht kan ook een factor zijn. Een pony van 150 kilo zou 1/3 pil moeten krijgen. Probeer dat maar eens nauwkeurig te doseren met pillen die alleen in tweeën of in vieren gebroken kunnen worden. Gehannes om elke dag flintertjes van een pil in een opstandige pony te krijgen is geen succesformule voor medicatietrouw.

Blindvaren op bloedwaarden
Ondanks het feit dat de helft van de paarden minder dan de aanbevolen dosis pergolide kreeg, zagen de onderzoekers dit niet één op één terug in de laboratoriumuitslagen. Simpel gezegd: bij paarden die minder kregen dan wat voorgeschreven was, gingen de bloedwaarden tóch omlaag. Ook verbetert het klinisch beeld van sommige paarden, zelfs wanneer zij pergolide krijgen in een dosering die wetenschappelijk gezien niet optimaal is [4].
Breuklijntje
Dit kan op verschillende manieren worden verklaard. Om te beginnen kan een paard minder nodig hebben dan op het recept staat [5]. Tot voor kort was er maar één merk beschikbaar (Prascend™). Omdat deze tabletten een enkele breuklijn hebben, is het gemakkelijker om te denken in hele en halve pillen. Een hele pil is te veel voor paarden die driekwart nodig hebben. Als je ze maar de helft geeft, zul je onderbehandelen en daardoor in de gevreesde 52% vallen, maar kan het bloedbeeld toch verbeteren. Gelukkig zijn er nu ook tabletten van een ander merk (Pergoquin™) die je in kwarten kunt breken. En anders is er altijd nog de pillensnijder.

Een tweede verklaring is volgens de onderzoekers de eerdergenoemde sterke daling van de ACTH-spiegel onmiddellijk na aanvang van de behandeling. In dit eerste stadium zal hierdoor het effect van het af en toe vergeten van een pilletje mogelijk minder opvallen bij een bloedtest. En als de medicatie weer wordt opgepakt zodra de eigenaar tot zijn schrik in zijn agenda ziet dat de dierenarts over een paar dagen langskomt voor het tweede bloedonderzoek, zullen de bloedwaarden ook direct verbeteren.
Fout-positieve uitslag
Ten slotte kan er simpelweg sprake zijn van een misdiagnose of fout-positieve uitslag van het bloedonderzoek. Met name als de klinische verschijnselen niet overtuigend zijn en de ACTH-waarde net de kritische grens overschrijdt of als het bloedonderzoek helemaal aan het begin of eind van de seizoensgebonden stijging is uitgevoerd, kan het zijn dat de verbetering niet te danken is aan de medicatie. De seizoensverandering of veranderingen in andere factoren die ACTH kunnen verhogen (o.a. pijn, stress en inspanning), hebben dan de klus geklaard.
Klinisch beeld
Vergeet ook niet dat het klinisch beeld minstens zo belangrijk is als het bloedbeeld. Blindvaren op alleen bloedwaarden bij de diagnose en behandeling is geen goed idee. Al was het maar omdat de ACTH-bepaling maar in zeven op de tien gevallen terecht vaststelt dat een paard PPID-positief is [6].

Omhoog die dosis pergolide?
Maar als we kijken naar paarden waarbij de waarden niet verbeteren of zelfs omhooggaan, lopen we tegen een ander punt aan. Vooral als het ziektebeeld niet verbetert, zullen de meeste dierenartsen ervoor kiezen de dosis te verhogen. Dit is deels te wijten aan het feit dat dierenartsen de medicatietrouw van hun klanten vaak behoorlijk overschatten [7]. In plaats van aan te nemen dat de pergolide niet voldoende werkt, zou het verstandig zijn om eerst na te gaan hoe het zit met de toewijding en volharding van de eigenaar.
Als die te wensen overlaten, is het belangrijk om erachter te komen waaróm dat zo is. Is het angst voor medicijnen en mogelijke bijwerkingen in het algemeen of pergolide in het bijzonder? Zijn het de hoge kosten? Weigert het paard zijn pil of is het om praktische redenen lastig om dagelijks de juiste dosis te geven? Advies over hoe deze hindernissen overwonnen kunnen worden is aanzienlijk effectiever dan de dosis op te schroeven.

De neuzen dezelfde kant op
Naast toewijding en volharding bij het geven van medicijnen, is ook de mate waarin jij en de dierenarts het eens zijn over de gekozen behandeling van invloed op hoe trouw je je paard zijn pilletje geeft. Of het behandeldoel is je misschien nog niet helemaal duidelijk. Verder neemt de medicatietrouw toe als je je betrokken voelt bij de beslissing van de dierenarts om medicijnen voor te schrijven. Het is ook mogelijk dat je het zó moeilijk vindt om te accepteren dat je lieve, oude paard een ernstige ziekte heeft, dat je nog even in ontkenning blijft en dáárom geen medicatie wil geven.
Voor al deze scenario’s geldt hetzelfde: laat je adviseren, stel vragen en spreek je zorgen uit. Hoe meer je weet, hoe beter je communiceert. En dat pakt altijd goed uit voor je paard.
Echt alles weten over PPID?
Wil je nog veel meer actuele, correcte en objectieve informatie over PPID in het algemeen en over behandelopties in het bijzonder? Lees dan ‘Het PPID-boek‘.
- Het PPID-boek€ 27,50