De hoeven van een paard krijgen flinke krachten te verduren. Niet alleen het lichaamsgewicht van het paard moet gedragen worden; het zijn vooral biomechanische krachten die de hoeven belasten. De hoeven vangen de klap op als het paard zijn hoef op de grond zet. Ze komen vervolgens onder grote druk te staan bij het afwikkelen. Hoe sneller de gang, hoe groter de belasting van de hoeven. Als dat dan vooral perifere belasting is, pakt het nóg slechter uit voor je paard.
Wanneer gaat het mis?
In een gezonde, goed ontwikkelde en correct bekapte hoef van een paard is elk anatomisch onderdeel prima in staat om deze krachten op te vangen. Er gaat iets mis als het vooral de hoefwand en de lamellenverbinding zijn die dit klusje moeten opknappen. Dit gebeurt bij hoeven met een te lange hoefwand en bij beslagen hoeven. We noemen dit ‘perifere belasting’ (perifeer=aan de buitenkant of omtrek gelegen). De onderdelen van de hoef die bij uitstek geschikt zijn om als schokbreker te dienen worden als het ware buitenspel gezet. Dit zijn de zool en de weefsels in het hielgebied (hoefballen, hoefkraakbeen en straalkussen en straal).
Hydraulische schokdemper
Normaal gesproken vangt het bloed in de hoef ook een groot deel van de kracht op. Je kunt dit vergelijken met de werking van een hydraulische schokdemper. Volgens Dr. Robert Bowker komt de bloedcirculatie in een perifeer belaste hoef bij elke stap even helemaal stil te liggen. De schokdempende werking van de massatraagheid van het bloed is hierdoor veel lager dan dat hij kan en moet zijn.
Doorbloeding
Hoe groter de perifere belasting, hoe slechter de doorbloeding van alle weefsels in de hoef. Onder andere de zool heeft hier veel onder te lijden. De bloedtoevoer naar de zoollederhuid gaat via slagaderen die om de rand van het hoefbeen heen krullen. Bij perifere belasting worden deze slagaderen bij elke stap steeds even afgeknepen. De zoollederhuid krijgt nu onvoldoende zuurstof en voedingsstoffen. Dit heeft een remmend effect op de groei van de zool. Een hoefsmid of dierenarts die hoefbeslag aanraadt tot de zool wat dikker gegroeid is, houdt blijkbaar geen rekening met dit gegeven of weet zelfs niet van het bestaan ervan af.
Demineralisatie
Dr. Bowker sprak tijdens de ‘NO Laminitis! Conference’ van 2017 over een verband is tussen demineralisatie (ontkalking) van het hoefbeen en perifere belasting. Vezels in de hoeflederhuid proberen volgens hem de voortdurende overbelasting op te vangen door krampachtig vast te houden aan het hoefbeen. Ze dringen door in dit bot en maken er zo kleine gaatjes in. Elk gaatje betekent minder calcium in het bot. Verder zorgt perifere belasting voor overbelasting van de rand van het hoefbeen. Bot dat structureel overbelast wordt demineraliseert ook. Het risico op hoefbeenbreuken en ontsteking van het botvlies en het bot zelf neemt toe naarmate het bot meer demineraliseert.
Risico op hoefbevangenheid
Niet alleen het hoefbeen heeft het zwaar. Alle weefsels in de hoef krijgen bij perifere belasting grotere krachten te verduren dan dat ze aankunnen. De lamellenverbinding en de wandlederhuid staan hierbij, doordat ze direct onder de hoefwand liggen, in de vuurlinie. Zij zijn het eerst en het ergst aan de beurt. Ze zullen verzwakken en eerder beschadigen als hoefbevangenheid zich aandient, los van welke soort hoefbevangenheid het is. Een gezond paard met perifeer belaste hoeven loopt dus een grotere kans om hoefbevangen te worden dan een paard waarbij alle onderdelen van de hoef ‘meedragen’.
Is het paard al hoefbevangen, dan is de lamellenverbinding beschadigd en pijnlijk. Perifere belasting zorgt niet alleen hier voor pijn maar geeft ook pijnlijke druk op de kroonrand. Door bij de bekapping de perifere belasting weg te nemen, zien we vaak al gelijk een grote verbetering in de toestand van het paard. Hij heeft minder pijn en kan beter bewegen. Dit is goed voor de doorbloeding en daarmee voor het herstel.
Teenlanden
Het straalkussen krijgt onder normale omstandigheden afwisselend druk en drukverlichting. Dit heeft het nodig om zich te ontwikkelen en in goede gezondheid te blijven. Bij perifere belasting is deze afwisseling heel veel minder. Een slecht ontwikkeld straalkussen zorgt voor teenlanden; teenlanden veroorzaakt of verergert traumatische hoefbevangenheid. Als het paard al hoefbevangen is – ongeacht de soort hoefbevangenheid – leidt teenlanden tot grotere schade en meer pijn aan de lamellenverbinding in de teen. Ook de verbrede witte lijn die we bij hoefbevangen paarden aantreffen zal meer verbreed raken in een perifeer belaste hoef. De witte lijn wordt simpelweg bij elke stap uiteen getrokken.
Zinker
Ook al zeggen traditie in de hoefsmederij, veel dierenartsen en ons onderbuikgevoel ons iets anders: zelfs paarden met een zinker of een zoolpenetratie hebben baat bij het wegnemen van perifere belasting. De hoefwand is niet gemaakt om zo veel kracht op te vangen. Bij een zinker of een zoolpenetratie is de verbinding tussen de hoefwand en de interne voet zó beschadigd dat de hele boel in elkaar stort. Bij elke stap wordt de hoefwand omhoog langs de interne voet gedrukt. Het probleem wordt alsmaar groter. Pas als we de hele onderzijde van de hoef weer laten meedragen, scheppen we een situatie waarin verbetering kan optreden. Uiteraard is hier veel professionele zorg voor nodig. De onderzijde van de hoef moet goed ondersteund worden met zacht materiaal. De pijn zal zich immers verplaatsen van de wandlederhuid naar de zoollederhuid. Een zoolpenetratie vraagt om gespecialiseerde veterinaire hulp om infecties te voorkomen.
Rotstraal en witte lijn-ziekte
Doordat de straal te weinig contact met de bodem heeft, neemt het risico op rotstraal toe. Witte lijn-ziekte kan toeslaan doordat het hoornmateriaal van de hoefwand door overbelasting beschadigd raakt en toegang biedt aan schimmels en bacteriën.
Oorzaak: hoefzorg
Perifere belasting krijg je onmiddellijk als de hoefwand bij het bekappen te lang gelaten wordt. Helaas is dit een werkwijze die diep ingesleten is bij veel hoefsmeden. De traditionele benaming ‘draagrand’ laat dit al zien. Veel mensen denken nog steeds dat het paard op zijn nagels (lees: hoeven) loopt en met zijn volle gewicht aan de huidverbinding hangt tussen het bot en die nagel. De hoefwand moet wel voor een deel meedragen, maar mag zeker niet het enige dragende onderdeel van de hoef zijn.
Het drastisch bijsnijden van de straal, het te kort snijden van de steunsels en het hol kappen van de zool dragen bij aan perifere belasting. Te veel tijd tussen de bekappingen in zorgt vanzelfsprekend ook voor een te lange hoefwand. Behalve aan de lengte van de hoefwand kun je perifere belasting ook vaak herkennen dat de groeiringen een golvende vorm krijgen.
Hoefbeslag
Bij een beslagen hoef is de perifere belasting logischerwijs onvermijdelijk. Alle kracht waarmee de hoeven op de grond komen en waarmee het paard afzet, wordt via het hoefijzer op de hoefwand en de onderliggende weefsels overgebracht. De trillingen van het ijzer doen de hoef ook zeker geen goed. Er zijn therapeutische ijzers die de kracht beter moeten verdelen over de onderzijde van de hoef, maar het blijft dweilen met de kraan open.
Hoefschoenen
Het gebruik van hoefschoenen is met betrekking tot perifere belasting overigens ook niet zaligmakend. Normaal gesproken zorgt een zachte ondergrond voor een gelijkmatige verdeling van de druk over de hele onderkant van de hoef. Bij het gebruik van hoefschoenen is dat minder het geval. Dit is overigens wel te verhelpen door zachte inlegzooltjes te gebruiken.
(foto: Soft-ride)
Oorzaak: huisvesting
De bodem waar het paard over beweegt en op gehuisvest wordt speelt ook een rol. Hoe harder de ondergrond, hoe groter de perifere belasting. Aangezien een stevige ondergrond weer wél goed is voor het hoefmechanisme en daarmee een goede doorbloeding, moeten we zorgen dat de hoefwand kort gehouden wordt en het paard eventueel met hoefschoenen en zooltjes gereden wordt. Grind en zand blijken de beste ondergrond te zijn om zo min mogelijk perifere belasting te hebben. De kracht wordt door deze ondergrond gelijk verdeeld over de hele onderzijde van de hoef. De snelheid waarmee het bloed door de hoef stroomt gaat omlaag, waardoor alle bloedvaten goed gevuld raken. In een ideale situatie heeft het paard de keuze uit zowel een harde ondergrond als een bodem van zand of kiezels. In een paddock paradise is dit te verwezenlijken.
Als er sprake is van perifere belasting, zijn de effecten daarvan ernstiger als het paard zijn dagen op stal doorbrengt en dus te weinig beweegt. Niet alleen slijten de hoeven dan te weinig; ook het hierboven beschreven probleem van gebrek aan afwisselende druk en drukverlichting van de straalkussens en de afgeknepen slagaderen vormen een groter probleem.
Oorzaak: overgewicht
Paarden met overgewicht hebben als bijkomend probleem dat de hoeven al dat gewicht dragen waardoor de perifere belasting voor hen nog slechter uitpakt. Gewichtsverlies is voor bijna alle hoefbevangen paarden al belangrijk. Nu heb je er een extra reden bij.
Je wilt meer weten
Hou je van dit soort uitgebreide en objectieve informatie over hoefbevangenheid? ‘Hoefbevangenheid : begrijpen, genezen, voorkomen’ staat er vol mee! 334 pagina’s met toegankelijke, wetenschappelijk onderbouwde kennis, inzichten en adviezen die jou en je paard gaan helpen.
