Pony’s en ACTH-waarden: in de herfst net even anders

Bij paarden, pony’s en ezels met PPID zijn de ACTH-concentraties in het bloed hoger dan bij dieren zonder deze ziekte. De dierenarts meet daarom de relatieve hoeveelheid ACTH om zo voor een deel zijn diagnose te stellen. Hij interpreteert de uitkomst altijd binnen het kader van de anamnese en het klinisch onderzoek. Het is namelijk onmogelijk om te zeggen of een paard PPID heeft op basis van alleen bloedonderzoek of alleen het klinisch beeld.

Het belang van context bij de diagnose van PPID: anamnese en klinisch onderzoek

De meest voorkomende klinische verschijnselen kunnen ook een andere oorzaak hebben dan PPID. Maar ook de ACTH-waarden kunnen verhoogd zijn zonder dat er sprake is van PPID. ACTH wordt op twee plekken in de hypofyse geproduceerd: de voorkwab en de middenkwab van deze klier. Bij PPID is de middenkwab ontregeld, waardoor de productie van ACTH daar omhoogschiet. Helaas kan de dierenarts met een ACTH-test niet zien uit welk deel van de hypofyse ACTH afkomstig is of in hoeverre de verhoogde waarde door iets anders dan PPID wordt veroorzaakt. Stress, pijn, ziekte, voedsel, inspanning, leeftijd, seizoen en zelfs de geografische breedtegraad zijn namelijk ook factoren die hogere ACTH-waarden kunnen veroorzaken.

ACTH en rassenvariaties

Een onderzoek uit 2022 vond dat pony’s, vooral Shetland- en Welshpony’s, en arabieren in het najaar hogere ACTH-waarden hebben dan paarden van andere rassen [1]. Die uitkomsten werden, wat betreft de pony’s, een jaar later door Australische onderzoekers nog eens bevestigd. Zij concludeerden dat pony’s in de herfst hogere ACTH-waarden hebben dan volbloedpaarden [2].

Pony’s en seizoensinvloeden op ACTH

Het onderzoek keek naar 399 paarden en pony’s. Deze waren allemaal gezond, vertoonden geen klinische verschijnselen van PPID en waren in het verleden nooit met pergolide behandeld. De eerdergenoemde factoren die ACTH kunnen verhogen werden zoveel mogelijk uitgesloten.

Het onderzoeksteam analyseerde twee bloedmonsters van elk paard. Eén monster werd genomen tijdens de piek van de seizoensgebonden stijging en één een half jaar later, wanneer de waarden gemiddeld op hun laagst zijn. Uit de resultaten bleek dat pony’s -en dan vooral Shetlandpony’s- in de herfst veel hogere ACTH-waarden hebben in vergelijking met volbloedpaarden, terwijl dit in de lente niet het geval is.

Belang van klinisch beeld in PPID-diagnose: interpretatie van resultaten

De hoofdonderzoeker verbindt hier expliciet de conclusie aan dat dierenartsen in de herfst extra voorzichtig moeten zijn bij het interpreteren van testresultaten bij ponyrassen. Het meten van ACTH zou alleen moeten gebeuren als het klinische beeld duidelijk wijst op PPID. Een eenmalige PPID-bloedtest, in de herfst als onderdeel van een algemeen gezondheidsonderzoek bij een pony zonder klinische verschijnselen, vergroot de kans op een vals-positieve uitkomst.

Opnieuw testen

Als een Shetlandpony in de herfst een hoge ACTH-waarde heeft en de klinische verschijnselen van PPID wel aanwezig maar niet overtuigend zijn, dan zou je in de lente opnieuw kunnen laten testen om te kijken of de waarden dan nog steeds te hoog zijn. Als het klinisch beeld wel duidelijk op PPID wijst, is het natuurlijk een ander verhaal. Wat dan wel blijft staan, is dat de mate waarin de hoeveelheid ACTH in de herfst stijgt waarschijnlijk anders moet worden geïnterpreteerd.

Schoenmaker hou je bij je leest

Deze bevindingen benadrukken het belang van het overwegen van ras-specifieke factoren bij het vaststellen van referentiewaarden voor ACTH bij de diagnose van PPID bij pony’s. De onderzoekers benadrukken dat aangepaste referentiewaarden niet zomaar afgeleid kunnen worden uit de door hen geleverde gegevens. Ga dus niet zelf op de stoel van de dierenarts zitten door op eigen houtje bloedwaarden te duiden. Het feit dat je pony een Shetlander is, betekent namelijk niet dat hoge ACTH-waarden in het najaar opeens betekenen dat hij geen PPID zou kúnnen hebben. Aan de andere kant staat je natuurlijk niets in de weg om je dierenarts op het bestaan dit onderzoek te wijzen:

Investigation of breed differences in plasma adrenocorticotropic hormone concentrations among healthy horses and ponies.

Echt alles weten over PPID?

Wil je nog veel meer toegankelijke, wetenschappelijk onderbouwde kennis, inzichten en adviezen over PPID in het algemeen en over behandelopties in het bijzonder? Lees dan ‘Het PPID-boek’.